Een school met alles d'rop en d'ran, daarvoor moeten we opnieuw beginnen

 Leestijd: 10 minuten

 

 

We zijn in Denemarken Cato en ik. Woensdag heb ik een afspraak op een speciale school in Sønderborg voor vervolgonderwijs voor kinderen tussen de 16 en 25 jaar die geen normale opleiding kunnen volgen. De voorwaarde is dat ze het 10 jarige basisonderwijs hebben afgerond. Maar wat nou als je dat niet kunt? Ik ga het vragen.

Ook in Denemarken is het kommer en kwel, lees ik op de website van de landelijke vereniging voor autisme. Veel kinderen zitten thuis. Ook hier wordt ingezet op de afspraak van Europa. Inclusief onderwijs. En dus moeten alle kinderen naar een gewone Folkskole. Scholen zijn verplicht te zorgen voor passend aanbod. In hoeverre lukt dat? Bij de autismevereniging zijn ze vooralsnog niet bepaald tevreden.

 

Moeten we wel zo blij zijn met de Europese afspraak voor inclusief onderwijs?

Dit is een vraag. Ik weet het niet zeker...

Europa kan het nog zo goed bedoelen, het heeft niet veel zin om mensen met een handicap te helpen als je niet weet waarmee ze geholpen zijn. Blindenonderwijs is voor blinden, dovenonderwijs voor doven. Onderwijs voor mensen met autisme? Het bestaat niet in Nederland. Als het niet bestaat hoe kunnen gewone scholen dan een passend aanbod aanbieden? Er bestaan helemaal geen scholen die echt weten hoe het moet.

Kenmerkend voor mensen met een ontwikkelingsstoornis is dat hun ontwikkeling afwijkend is ten opzichte van het gemiddelde kind. Normaal onderwijs is dus niet geschikt want dat is immers bedacht voor kinderen met een ‘normale ontwikkeling’. Normaal onderwijs is zelfs niet geschikt voor veel normale kinderen, laat staan voor kinderen met een autisme spectrumstoornis.

 

Maar een afwijkende ontwikkeling is op zichzelf niet het enige probleem. Blinden kunnen niet zien, doven niet horen. Bij mensen met autisme doen hun oren en ogen het wel maar daarachter gaat het mis. Het gaat mis bij de verwerking van wat de zintuigen opnemen. Hoe gaat het mis? Tja. Blindheid is een vrij eenduidig verhaal. Autisme is dat niet. Aan de andere kant, je hebt slimme en domme blinde mensen. Blinde mensen die goed zijn in talen of die goed zijn in wiskunde, blinden met gevoel voor humor, botte blinden, aardige blinden. Zo eenduidig is dat nou ook weer niet.

 

Het begint bij respect voor de handicap. Mensen hebben respect voor blinde en dove mensen. Mensen hebben geen respect voor mensen met autisme. Waarom niet? Omdat autisme vooral tot uiting komt in gedrag. En daar hebben we geen zin in. Je mag wel autistisch zijn maar we willen geen last van je hebben. Iemand die blind is en een tafel met glaswerk omver loopt is zielig en wordt geholpen en verteld dat het helemaal niet erg is. Iemand met autisme die uit zijn dak gaat omdat hij in paniek is wordt tegen de grond gedrukt. Daar krijgen mensen op scholen zelfs speciale training voor. De reden waarom hij in paniek is doet niet ter zake. ‘Het is zo’n autist, je weet wel, die kunnen nergens tegen.’

 

Gedrag is de kern van het probleem. Maar gedrag dat wij als onaangepast bestempelen manifesteert zich bij mensen met autisme in omstandigheden die voor hen ondragelijk zijn. Stel je eens voor. Je hebt drie dagen niet gegeten en niet geslapen. Eindelijk mag je naar bed een dutje doen. Je hebt een boterhammetje gegeten en je valt in diepe slaap. Na vijf minuten wordt je wakker geschud door iemand die tegen je gaat zeuren dat je de afwas nog moet doen. Dan ga je schreeuwen: 'Hoepel op idioot, laat me slapen.' Wat zou je ervan vinden als je dan als antwoord in de kast wordt opgesloten en daarna in therapie moet? Zo moet het ongeveer zijn voor mensen met autisme. Je hebt altijd een hoofd wat de hele dag wordt overprikkeld, wat zo moe is alsof het een week niet heeft geslapen en als je roept dat iedereen op moet houden krijg je een cursus 'gewoon doen'. Er zijn kinderen die daadwerkelijk in de kast worden opgesloten omdat ze de boel bij elkaar schreeuwen. Ik heb ze op Acato, kinderen die dat hebben meegemaakt.

 

Er zijn hele bibliotheken vol geschreven over het brein van de autist. Het is een geliefd onderwerp om over te schrijven. Er worden methoden en games verzonnen die de autisten moeten leren om zich in de gewone mensenwereld te handhaven. Op scholen worden tegenwoordig in het kader van inclusief onderwijs zorgmensen ingezet om kinderen met autisme de hele dag bij de hand te nemen. ‘Nu moet je gaan zitten. Nu moet je een werkje maken. Nu gaan we naar buiten…’ Heeft zo'n kind een fijne schooltijd? Ik denk het niet.

 

Wie vertelt mij wanneer een kind met autisme het leuk vindt op school? Wie kan mij uitleggen wat ervoor nodig is om een kind met autisme met plezier naar school te laten gaan?

Niemand. Niemand die het mij vertelt. En dat is gek want ik denk dat dat het allerbelangrijkste is, dat een kind met plezier naar school gaat. Voor onze gezonde kinderen is het een voorwaarde anders komen de ouders zich beklagen, voor een kind met autisme is het dat niet. Ouders van kinderen met autisme moeten dankbaar zijn dat hun kind wordt getolereerd.

 

Kinderen met autisme gaan niet met plezier naar school. Ze moeten naar school. Als ze braaf zijn mogen ze erbij horen.

 

Wat is er voor nodig om een kind met autisme met plezier naar school te laten gaan?

Op een school waar een kind met autisme tot ontwikkeling komt, waar hij over zijn toekomst gaat dromen, waar hij misschien wel vriendjes krijgt, leert leven en leert zijn, op zo’n school is het veilig. Hij wordt niet onder druk gezet. Hij hoeft niet in een klas te zitten met dertig kinderen. Hij is geen uitzondering maar net zo’n leerling als iedereen. Hij heeft een rooster wat hij aankan. Hij hoeft niet op een plein met een paar honderd andere kinderen. Er zijn mensen die hem helpen zijn autisme te begrijpen zonder het hem te verwijten. Er is een balans tussen moeten en nee mogen zeggen omdat het even niet gaat. Het is er rustig. Hij leert wat hij kan leren. Leren is leuk. Falen is goed. Overwinnen is haalbaar. De kleine jongen van vier met autisme begint op een school en weet dat hij er welkom is. Dat is vanzelfsprekend. Zo vanzelfsprekend als dat is voor ieder kind. ‘Ik mag naar school! Natuurlijk! Fijn!’

 

Het is alsof ik over een andere planeet schrijf. Maar laten we eens doordromen. Wat is er dan nodig? Het gaat over een afwijkende ontwikkeling, a spiky profile zeiden ze in Colchester. Ieder kind zijn eigen programma. Ik leerde op mijn reis bijvoorbeeld over projectonderwijs. Ieder kind werkt aan zijn eigen project waaraan allerlei vaardigheden kleven. Er zijn veilige plekken om te zijn. Er zijn kleine klasjes waar het rustig is. Er zijn genoeg mensen die helpen en tot voorbeeld zijn. Mensen die snappen hoe je een balans aanbrengt tussen moeten en vrijheid, tussen spel en tot rust komen, tussen gezag hebben en gezag respecteren. 

 

De kleine klasjes in Colchester en La Tour-d’Aigues vond ik leuk. Maar de mooie studieruimtes van O Pelouro en de Agoraschool in Roermond, waar kinderen rustig bij elkaar aan de studie zitten, mogen ook niet ontbreken. Er is creatieve vorming, theater, muziek, beweging, yoga, meditatie, want een kind met autisme kan niet de hele dag met lerende vakken bezig zijn. Hij heeft de verdunning nodig. Sommige mensen met autisme lopen 80% van de tijd heen en weer. Waarom? Ik weet het niet maar ze hebben het nodig. Er zijn lessen communicatie. Want voor mensen met autisme is dat heel erg moeilijk. Er is heel veel buiten zijn. Gezond opgroeien is voor ieder kind belangrijk.

Geen vaste klassen maar wel inspirerende studieruimtes voor bepaalde vakken. Vrijheid maar ook structuur. Een balans passend bij ieder kind.

Ziet u dat een reguliere school regelen? Zo'n school met duizend leerlingen?  Hoe ziet 'Europa' dat voor zich?

Opnieuw beginnen

Maar als we nou eens zo'n school beginnen, van de grond af opbouwen? Zo’n school wordt vanzelf inclusief. Omgekeerd inclusief want heel veel kinderen hebben een dergelijke school nodig. Ieder kind volgt zijn eigen ononderbroken leerlijn. Geen zittenblijven maar groeien. Het ene vak wat sneller dan het andere. Het ene kind is geslaagd als hij alleen eindexamen wiskunde heeft en prachtig gitaar speelt, het andere als hij acht vakken heeft afgesloten op vwo niveau. Wat is er voor nodig om dat voor elkaar te krijgen?

 

Ik ga nog even door. Geen kind met autisme verlaat de school zonder vervolg. Werk, wonen, bezigheid. En ook met een vervolg blijft er een team van mensen betrokken. Geen kind wordt een gesloten dossier. Het dossier blijft altijd open. Ouders hoeven alleen maar even te bellen als er hulp nodig is voor hun volwassen kind. En dat blijft zo de rest van zijn leven. Ouders worden begrepen en geholpen. Als hun kind met autisme op school zit hebben de ouders rust, kunnen ze gewoon naar hun werk zonder zorgen, want ze hebben vertrouwen dat het goed gaat. Wat zou dat mooi zijn. En wat zou dat veel besparen. Heel veel ellende maar ook heel veel geld. Grote kans dat leraren en therapeuten hun vak ook weer leuk gaan vinden.

 

Het voelt wel alsof we weer helemaal opnieuw moeten beginnen. In de herhaling. Elke eeuw in de herhaling. Alsof de mooie ideeën van al die onderwijsvernieuwers van de vorige eeuw weer helemaal opnieuw moeten worden bedacht.

 

En zeg nou niet dat dit te duur is. Als we minder zorggeld in het water gooien kunnen we het makkelijk betalen, dan houden we geld over. Op de lange duur houden we heel veel geld over. Want we voeden onze kinderen op naar gelukkige volwassenen die zin hebben in het leven. Die weten waar ze terecht kunnen voor hulp, die zich gerespecteerd weten als gelijkwaardige burgers.

 

 

Een beetje achtergrond

Een grote zorginstelling die onder andere vestigingen en scholen voor speciaal onderwijs heeft in Rotterdam zette twee jaar geleden 143 miljoen euro om.

31 miljoen ging naar onderwijs. Ongeveer 21 duizend euro per leerling.

 

Het zorgdeel van de instelling incasseerde 112 miljoen waarvan een derde voor jeugd, zo’n 36 miljoen voor een slordige 2 tot 3000 kinderen. Dat laatste getal is nattevingerwerk afgaand op enigszins vage jaarverslagen.

 

Maar een ding is hierbij heel belangrijk om te weten. Hoewel het hier om één instelling gaat werken de afdelingen zorg en onderwijs niet samen. Het is niet zo dat als het met een kind op de school voor speciaal onderwijs niet goed gaat dat de therapeut van de afdeling zorg een verdieping hoger (letterlijk) even de trap afloopt om hulp te bieden. Nee, zo werkt het niet.

Dat kind gaat in de molen. Ouders moeten zorg aanvragen, het traject in. Intakes laten afnemen, op de wachtlijst. En dan wordt het kind een dossier in de afdeling zorg. En dan wordt een behandeltraject ingezet en gaan andere financiële stromen lopen, wordt ander geld binnen gehengeld. Een kind wat in behandeling is op de zorgafdeling hoeft niet naar school. Een deel van de bovengenoemde 2 tot 3000 kinderen zit misschien thuis. Hoeveel? Niemand weet dat. Ze worden niet geteld. Zeker is dat minstens vier hele dure mensen in de zorginstelling zich met zijn dossier bemoeien. En dat zijn schoolgeld ook wordt doorbetaald. En er is dus een grote kans dat hij thuiszit (en zijn ouders ook).

 

U bent het toch hoop ik met mij eens dat dit een heel duur en heel inefficiënt systeem is? Dit is zo ingericht zodat er zoveel mogelijk mensen aan het werk zijn (met zo min mogelijk resultaat). Bij de zorg afdeling van deze instelling werken 1357 mensen. Een groot deel daarvan is er speciaal voor jeugd. Mensen die naast en los van het speciaal onderwijs in de zorg voor de jeugd werken. Mensen die zich bezighouden met intakes, gesprekken, vergaderen, rapporten schrijven. Allemaal zaken waar de kinderen en hun ouders helemaal niets aan hebben. Nutteloze uren. Die wel worden betaald. Kinderen en ouders zijn er de dupe van. U en ik zijn er de dupe van. Het is geld in het water gooien. (Die zorgmedewerkers vinden hier ook niets aan hoor. Dat weet ik zeker.)

 

Laten we eens flauw doen. 36 miljoen voor 2500 kinderen. Dat is 14.400 euro per kind. We hadden al 21 duizend per leerling voor het onderwijs. Bij elkaar opgeteld is dat 35 duizend euro per leerling per jaar om het schooltje van hun dromen te realiseren. Waar ze dan echt naar toe gaan. Waar die psychologen en therapeuten gewoon aanwezig zijn, gewoon aan het werk kunnen zonder verspilde uren aan intakes en andere kletskoek.

 

Onze kinderen worden gebruikt voor een industrie. Zo zou het niet moeten zijn. In deze tijd van bezuinigen zouden we efficiënter moeten zijn. Echte goede scholen met alles d’rop en d’ran waar alle kinderen niet alleen welkom zijn maar zich ook welkom voelen. Het is het meest efficiënte systeem wat er is.